Wethouder Wil Kosterman over zorgfraude van 2 miljoen in Cothen

WIJK BIJ DUURSTEDE In het voorjaar van 2020 meldde een klokkenluider dat er misstanden waren bij gezinshuis Helder in Cothen. Dat zette veel in gang. Inmiddels heeft de gemeente een zaak aangespannen tegen koepelorganisatie Driestroom en het gezinshuis. De rechtszaak diende op 28 juni en duurde maar liefst 7 uur. Om de rechtsgang niet te verstoren kan wethouder Wil Kosterman pas na het vonnis vrijuit spreken, maar de wethouder wil Wijks Nieuws - vanwege herhaalde informatieverzoeken - wel te woord staan. ,,Tot nu toe spreken we van vermoedens van fraude met zorggelden. Aan de andere kant, we hebben ze niet voor niks aangeklaagd”, aldus Kosterman. 

door Kuun Jenniskens

Ter voorbereiding van de rechtsgang sprak de gemeente de afgelopen maanden met oud medewerkers en cliënten. Het merendeel van hen bevestigt het beeld: er is onvoldoende zorg geleverd, zorg zou niet van goede kwaliteit zijn en de vrouw van het echtpaar dat het gezinshuis runde gaf zich onterecht uit voor orthopedagoog. Ook zou er onbevoegd EMDR therapie zijn uitgevoerd. 

Een gezinshuis is een kleinschalige opvang die dicht bij ‘thuis’ wonen ligt en waarbij kinderen in een normaal gezin kunnen opgroeien, alleen niet meer bij de eigen ouders.

Dinsdag 28 juni werden door de rechtbank twee civielrechtelijke zaken samengevoegd. Driestroom spande als koepelorganisatie een zaak aan tegen gezinshuis Helder. De gemeente Wijk bij Duurstede klaagde zowel Driestroom als Helder aan.

ZITTING VAN HELE DAG De rechtszaak mondde uit in een zitting van een hele dag. ,,Maar ik heb elke seconde meegekregen, zoveel kwam er ter sprake”, zegt Wil Kosterman. ,,Ik werd er ook verdrietig van omdat het gezinshuis in 2014 met een goede intentie van start leek te gaan. In die tijd moesten ze bij Driestroom een assessment doen en daar kwamen ze doorheen.”

Het echtpaar startte in boerderij De Hoeve aan de Ossenwaard met een paar kindjes, legt Kosterman uit. ,,Daarna kochten ze aan de overkant een pand dat fantastisch is verbouwd. Dat heb ik indertijd mogen openen.” Het begint als een kleinschalige voorziening voor maximaal acht kinderen, met daarnaast twee kinderen van henzelf. De wethouder: ,,Ik ben daar een paar keer langs geweest en het zag er altijd netjes uit en kinderen waren lekker aan het spelen. Ik dacht altijd: wat een mooie plek om op te groeien.”

ZWAARTE OVERSCHAT In een later stadium is het gezinshuis gaan uitbreiden door een gebouw toe te voegen voor jongeren van 18+. Toen werden het 15 tot 20 kinderen. De wethouder vermoedt dat ze de zwaarte onderschat hebben: ,,Het gaat om kinderen die op bevel van de rechter uit huis zijn geplaatst. Deze kinderen hebben ontzettend veel achter de rug en kampen met trauma’s.” Maar, voegt de wethouder toe: ,,Het is ook een verdienmodel. Hoe meer kinderen je hebt hoe meer het oplevert. Tenzij je het zorgvuldig doet, want goede zorg verlenen kost veel geld.”

Het gaat hier om gemeenschapsgeld. Ook dat kinderen mogelijk zorg is onthouden, die ze hard nodig hadden, is heel erg

Wat is de crux voor de wethouder in dit verhaal? ,,Dat zorggeld niet voor het goede doel is ingezet. Het gaat hier om gemeenschapsgeld. Ook dat kinderen mogelijk zorg is onthouden, die ze hard nodig hadden, is heel erg. In onze beleving is de zorg die de gemeente betaalde, niet verleend. Hier zit voor mij als bestuurder het grootste knelpunt.”

De wethouder legt uit dat het gezinshuis met verzoeken voor aanvullende behandelingen bij Binding aanklopte. ,,Ook voor ambulante zorg zijn Wijkse kinderen in het gezinshuis opgevangen, met de afspraak dat ze een behandeling zouden krijgen. Wij vermoeden dat die niet gegeven zijn, daar draait de hele rechtszaak om.”

In de regio zijn inmiddels normen afgesproken over wat er door zorginstanties verdiend mag worden. ,,Ook bij dit gezinshuis is winst gemaakt. Hun advocaat bevestigde tijdens de zitting dat de vrouw geen orthopedagoog is. Bepaalde zorgproducten die het gezinshuis declareerde kunnen slechts geleverd worden door een gekwalificeerd personeel. Dat was in onvoldoende mate voorhanden. Die zorg heeft het gezinshuis dus niet geleverd, terwijl ze daar wel geld voor heeft ontvangen..”

Hoe is dit balletje gaan rollen? ,,In het voorjaar van 2020 kregen we signalen. Wij zijn toen direct gestopt met verwijzen van kinderen. Er is vanuit Driestroom, mede op instigatie van de gemeente, een onderzoek gestart dat in november 2020 inderdaad misstanden aantoont. Koepelorganisatie Driestroom wilde met het gezinshuis een verbetertraject in gaan, maar daar werd volgens Driestroom onvoldoende gehoor aan gegeven. Driestroom besloot te stoppen met het gezinshuis en ontbond het contract per 24 december 2020.” 

KINDEREN OPNIEUW UIT HUIS GEPLAATST Met grote gevolgen voor de kinderen, want die moesten - niet voor de eerste keer in hun leven - uit huis worden geplaatst. Wethouder Wil Kosterman: ,,We hebben radiostilte betracht want we wilden niet dat de kinderen, die in Cothen op school zaten, via de buitenwacht zouden horen dat ze daar weg moesten.”

Driestroom is als contractverantwoordelijke nieuwe plekken voor de kinderen gaan zoeken. Binnen twee tot drie maanden lukte dat voor acht kinderen. 

Het echtpaar is inmiddels uit Cothen vertrokken en verkocht het huis met flinke overwaarde. De gemeente vraagt via de rechter circa 2 miljoen euro terug. 

Betuigt het echtpaar spijt? ,,Tijdens de zitting gaf het echtpaar aan dat zij vonden niks fout gedaan te hebben. Wij hebben onze bevindingen met de rechter gedeeld. Het is nu aan de rechter om een oordeel te geven.”

Hoe kon dit gebeuren als je kijkt naar het systeem? ,,Een oud medewerker van het gezinshuis is de klokkenluider in deze kwestie. Eerst trekt ze intern bij Helder aan de bel en daar vangt ze bot. Ook bij Driestroom krijgt ze geen gehoor. Toen is de klokkenluider het bij Binding aan gaan geven en die meldt het direct bij de wethouder. We zijn direct gaan handelen. De klokkenluider was ook bij de zitting en is heel blij dat hier wat mee gedaan wordt.”

Wat zijn de lessen voor de toekomst? ,,We moeten natuurlijk vol blijven inzetten op fraudebestrijding. Onze toezichthouder moet er strakker bovenop zitten. Deze misstand heeft niet al die jaren geduurd, maar is gaan ontstaan naarmate de organisatie groeide en er meer kinderen bijkwamen. Tijdens de zitting begreep ik van Driestroom dat deze zaak niet op zichzelf staat. Elke dag komt er ergens in Nederland een zorgfraudeur bij.”

De vraag is of het had kunnen worden voorkomen? ,,Als je belazerd wordt heb je het pas door als het zo ver is. Als regio hebben we een grens ingevoerd op de winst die gemaakt mag worden door zorgondernemer, en we hebben de voorwaarden aangescherpt waaronder een zorgaanbieder mag leveren. Dat zijn wel lessen. In het verleden werkten we met ongeveer 450 zorgaanbieders. We zijn opnieuw gaan inkopen en nu zijn het er ongeveer 250 ambulante zorgaanbieders en vijf aanbieders voor verblijf. Dat blijft veel, maar daar is niks aan te doen, want als zorgaanbieders aan onze eisen voldoen mogen ze zorg leveren en inwoners moeten keuzevrijheid hebben.”

Het diploma, wie had dat moeten controleren? ,,Dat is aan Driestroom. Zij zijn onze contractpartner voor de zorg van deze uithuisgeplaatste kinderen en zij houden toezicht op de kwaliteit van de zorg.”

DIRECT GEHANDELD De wethouder vervolgt: ,,Het belangrijkste is dat we signalen hebben gekregen en dat we direct hebben gehandeld. Tussen Binding en de gemeente zijn de lijntjes kort. De papieren werkelijkheid zag er goed uit. Cijfermatig leek het te kloppen als je de beschikking naast de declaraties legt. Maar dat hoeft niet te betekenen dat de gedeclareerde zorg ook geleverd is. Daar moeten we bovenop blijven zitten.”

Waarom nu nog zo voorzichtig met het beantwoorden van vragen van de pers? ,,Inmiddels is veel informatie openbaar en kunnen we zeggen wat de aanklacht is. In een democratische rechtsstaat bewaart de politiek afstand tot de rechter. Deze moet in alle rust een zelfstandig oordeel kunnen vellen over de geleverde informatie. Natuurlijk willen we als bestuur verantwoording afleggen, maar op het juiste moment. Ik wil een zorgvuldig proces. We hebben buikpijn van deze zaak, en wachten nu de uitspraak af.”

Uitspraak volgt normaal gesproken binnen 6 weken. De rechter merkte 28 juni al op dat, vanwege de complexiteit, deze termijn kan worden verlengd.