EWEC column: Pioniers in ons stadje

Aangetrokken door een grote bult in het landschap en nieuwsgierig naar de rozenbotteltuin, beland ik op een idyllische plek. Via het weggetje langs het kanaal en weilanden doorsneden met slootjes, voert de weg omhoog naar de Rozenbotteltuin. Op een wit huisje met rode luiken staat met sierlijke letters De Put. 

Al in de jaren dertig van de vorige eeuw werd aan de toenmalige Landbouwhogeschool in Wageningen onderzoek gedaan naar de mogelijkheden die de natuur bood voor meer vitamine C in het voedselpakket. De bottels van botanische rozen bleken een geweldige bron te zijn. De Voedingsraad vroeg in 1942 aan Roelof Broersma om snel een Vitamine C-bron te ontwikkelen. Broersma ging naar de firma Zwaardemaker in Maarssen. Zij lieten tijdens de oorlog een experimentele tuin aanleggen op een gronddepot langs het Amsterdam-Rijnkanaal in Maarssen. Later werden terreinen gepacht in Lunteren, Deventer en Diepenveen. 

In 1948 kwam Zwaardemaker op de markt met de siroop Karvan Cevitam. In 1950 zocht Zwaardemaker naar een fruitteler die de rozenbottelteelt zou kunnen verder brengen. Zo kwam Hans Moerkoert in beeld, een jonge fruitteler die net een bedrijf wilde beginnen op een gronddepot langs het Amsterdam-Rijnkanaal in Wijk bij Duurstede. Hans en zijn vrouw zagen het avontuur in een voor hen volstrekt onbekende teelt wel zitten, en plantten tussen 1951 en 1954 duizenden struiken. Wijkenaren keken er vreemd bij op. In 1960 bedroeg de botteloogst 31.000 kilo. 

De Put werd een belangrijke verschaffer van tijdelijk werk aan Wijkenaren. Het plukloon bedroeg in die tijd circa 18 cent per kilo. Vanaf 1978 verplaatste Zwaardemaker de eigen productie naar Frankrijk, bij Nederlandse boeren en werd de oogst gemechaniseerd. In 1979 werd de tuin in Wijk bij Duurstede vernietigd.

Hans Moerkoert besloot tot een doorstart. Hij schakelde over op de biologische teelt. Vanaf 1988 zetten dochter Emmelie en Eric Hees de tuin voort, in de overtuiging dat dit stukje voedselhistorie niet zomaar verloren mocht gaan. Het programma BinnensteBuiten besteedde er in 2018 aandacht aan. De onderhoudswerkzaamheden doen zij zelf, de handmatige pluk doen ze met vrienden en bekenden. De oogst van 2021 komt er weer aan! Plukdagen zijn op zondag 29 augustus, 12 en 19 september.

Ik heb bewondering voor zoveel pioniersgeest, visie en doorzettingsvermogen. Wij mogen ons gelukkig prijzen met zulke mensen.

Karin Menken, ritueelbegeleider en vrijwilliger EWEC