Wijk Toen: Hordenboomgaard

WIJK BIJ DUURSTEDE De Hordenboomgaard is niet alleen een authentiek stukje Wijk, maar ook nog eens 'openlucht museum'. Want op deze mooie plek staat een ouderwetse hoogstamboomgaard, zoals vroeger. Nou ja, een stukje Wijk bij Duurstede, eigenlijk wel 'een stuk': ruim twee hectare. Het is de grootste en meest originele hoogstam appelboomgaard in de wijde omgeving. Bijzonder, zo'n idyllische plek midden in woonwijk De Horden.

Norma Mulder/Historische Kring

Zolang men zich kan herinneren is het rivierengebied ideaal voor fruitteelt. Vanaf 1900 is voor Wijk de fruitteelt de belangrijkste agrarische activiteit geweest. Voor de jaren '70 was er 400 hectare boomgaarden. Vlak na de oorlog werden op verschillende kavels in de Horden Goudreinetbomen geplant. De grond was van de Rooms Katholieke kerk en werd aan een pachter – jarenlang Hans Mocking – in beheer gegeven. Eind jaren '60 maakte de gemeente plannen om Wijk drastisch uit te breiden. In 1972 kocht de gemeente alle boomgaarden in het Hordengebied aan. Deze (omvangrijke) nieuwe woonwijk werd gesitueerd rond een stadspark. De huidige Hordenboomgaard werd daar onderdeel van, maar omdat er vanwege de bebouwing niet meer gespoten mocht worden, was het niet meer rendabel de boomgaard te pachten. Deze is een tijd onbeheerd geweest, een speelgebied voor de jeugd. Dit was een aantal mensen een doorn in het oog. Adriaan Dikker (makelaar en wethouder) stelde voor de boomgaard te onderhouden en als authentieke hoogstamboomgaard in stand te houden. Hij ging in 1986 de nieuwe wijk in om mensen enthousiast te maken. Peter Jansen, bewoner in de Hordenwijk van het eerste uur, was enthousiast en meerderen met hem. En zo ging de werkgroep Hordenboomgaard met tien vrijwilligers van start om de 120 Goudreinetbomen en de 15 James Grievebomen uit 1945 weer in goede staat te brengen.

De vrijwilligers verzetten veel werk. De gemeente was en is verantwoordelijk voor de grond en bomen, maar verder moest de werkgroep zelf alles regelen. De gemeente hielp met een startsubsidie. De werkgroep wilde de boomgaard officieel op biologische wijze beheren. Daartoe is een zg. Skalcertificaat aangevraagd. Dit kost zo'n € 750,- per jaar. De bemesting moet met Skal goedgekeurde mest, wat € 1000,- per jaar kost. In 1993 is de werkgroep omgezet in een stichting. Er werd een beheersovereenkomst met de gemeente afgesloten, waarin o.a. is afgesproken dat de stichting zichzelf financieel moet bedruipen. Inkomsten worden verkregen door de oogst te verkopen of gerooide bomen te verwerken tot haardhoutblokken. De vrijwilligers planten de jonge bomen op dezelfde plek als de oude boom. De oogsten vielen echter tegen en er dreigde een failliet. Daarom is in 2011 een werving gestart voor Vrienden van de Hordenboomgaard. Alleen al rond de boomgaard waren 120 Vrienden bereid om de boomgaard met € 10,- per jaar te steunen. Hierdoor kan de Hordenboomgaard nu 'de eigen broek weer ophouden'. Binnenkomende gelden worden besteed aan het beheer. "Wat heel prettig is," vertelt Peter, "is dat we nu een beroepssnoeier kunnen betalen. Maar er was ook een tijdje een biologe in de boomgaard die het insectenleven in kaart bracht. Het bleek dat er een prima biologisch evenwicht is in onze biologisch beheerde boomgaard."

De droom van Adriaan Dikker is helemaal uitgekomen. Er is een pad door de boomgaard aangelegd, geschikt voor rollator of rolstoel. Een vrijwilliger van de stichting heeft er bijenkasten staan. Er lopen schapen en er hangen de nodige nestkastjes. Een steenuilenpaar bracht elk jaar in de uilenkast jongen groot. Er is monitoring voor insecten om te zien wat er vliegt. Iemand noemde de Hordenboomgaard al eens 'een wildpark in miniatuur'. In elk seizoen is de boomgaard prachtig.

Op dit moment beheren 22 vrijwilligers de Hordenboomgaard, waarvan er slechts vier kunnen snoeien. "Dat is te weinig," meldt Peter, "We zoeken mensen die buiten bezig willen zijn en bij willen dragen aan het behoud van een mooi stukje Wijk. We snoeien vanaf begin van het jaar tot in in april. Het hoogtepunt is tijdens de pluk. Aanmelden kan via hordenboomgaard@gmail.com We maken iedereen graag wegwijs. En, het is heel gezellig op onze zaterdagochtenden die beroemd zijn om de koffie met doorwerkkoeken!" Aanmelden als vriend mag natuurlijk ook.