‘We horen noodkreten dat de rek er wel uit is bij de musea’

12 januari 2023 om 09:50 Kunst

WIJK BIJ DUURSTEDE De musea trilden dit jaar nog na van de coronaperiode, toen er met de hoge energieprijzen een nieuwe ellendegolf op ze afkwam. Voor 2023 houdt de Museumvereniging het hart vast, zo laat directeur Vera Carasso weten.

Het Centraal Bureau van de Statistiek (CBS) kwam vlak voor de kerst met cijfers over de Nederlandse musea. Weliswaar over 2021, maar de feiten staan nog kaarsrecht overeind. Een van de conclusies is dat Nederlandse musea in 2021 mede door een lange lockdown ruim 2 miljoen (-14 procent) minder bezoekers dan een jaar eerder welkom mochten heten. In vergelijking met 2019 is het aantal bezoekers met liefst 64 procent gedaald. In 2022 heeft zich dit niet hersteld.

OUDEREN

Wie vooral zijn weggebleven, is volgens het CBS helder: ouderen en mensen met een beperking. Het CBS wordt hierbij ondersteund door gegevens van de persoonsenquête Vrije Tijds Omnibus (VTO). De cijfers liegen er niet om: in 2020 bezocht 31 procent van de mensen met een beperking een museum en voor corona was dat gemiddeld 46 procent. En wat de ouderen betreft: in 2020 ging 37 procent van de zeventigplussers gemiddeld 3,9 keer naar een museum, voorheen ging 43 procent van hen gemiddeld iets vaker dan 5 keer per jaar naar het museum. “De groep babyboomers is maar deels teruggekomen. Daar staat tegenover dat er nieuwe doelgroepen zijn aangeboord”, aldus Carasso.

‘Musea die konden investeren, hebben het goed gedaan’

VERLIES AAN INKOMSTEN

De musea hebben hierdoor te kampen met enorme verliezen aan inkomsten. De publieksinkomsten daalden in 2021 tot 98,9 miljoen euro, een afname van ruim 60 procent ten opzichte van twee jaar eerder en de inkomsten uit de museumwinkel en -horeca slonken eveneens, met bijna de helft tot ongeveer 50 miljoen euro. Per saldo missen de 631 Nederlandse musea alles bij elkaar zomaar een slordige 100 miljoen.

VINDINGRIJK

Museumdirecteuren blijken gelukkig vindingrijk in het besparen van kosten. In 2021 waren de totale uitgaven ongeveer 1 miljard euro, hetgeen een daling is met 9 procent ten opzichte van 2020. Naast besparingen op de inkoopkosten voor winkel en horeca, bespaarden de musea ook op de kosten voor tentoonstellingen, marketing en communicatie en de inhuur van personeel.

‘De groep babyboomers is maar deels teruggekomen’

LASTIG JAAR

Ook 2022 was voor de musea een lastig jaar, bevestigt Carasso. “De meeste musea lopen nog steeds achter met het aantal bezoekcijfers en hebben het daardoor financieel zwaar.”
Veel musea zijn op de been gehouden door subsidies van verschillende overheden, waarbij de ene gemeente hier anders mee omgaat dan een ander. “Gemeenten kregen bijvoorbeeld extra geld van het rijk om de cultuur te subsidiëren. Daar vallen ook musea onder en elke gemeente hanteerde en andere verdeelsleutel”, legt Carasso uit. Zij verwacht dat 2023 een zwaar jaar wordt. “Het positieve nieuws is dat er niet veel musea op het punt staan de deuren te sluiten, maar je hoort aan de andere kant ook de noodkreten van de museumdirecties dat nu de rek er wel uit is. De meeste hebben het gewoon heel zwaar. Om het niet al te donker te maken: gelukkig geldt dit niet voor allemaal. Musea die nog hebben kunnen investeren in nieuwbouw en/of in nieuwe tentoonstellingen hebben het goed gedaan. Maar is dat niet het geval, dan kom je in een neerwaartse spiraal terecht.”
Wil Carasso tot slot een oproep doen aan de overheden? “Het is heel belangrijk dat met name gemeentelijke overheden zich realiseren hoe belangrijk cultuur is in de maatschappelijke samenhang. Ik weet dat besef er bij veel gemeenten is, maar bij een groot aantal helaas ook nog niet.”

Inwoners van Wijk bij Duurstede beschikken over gemiddeld 1,1 musea binnen 5 kilometer. De meeste Nederlanders hebben een museum binnen handbereik, want gemiddeld wonen zij binnen 4,0 kilometer van een museum af. En binnen een reisafstand van vijf kilometer kunnen Nederlanders kiezen uit het bezoeken van gemiddeld 3,5 Nederlandse musea. Dit staat in gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS).

Inwoners Amsterdam zijn verreweg het meest verwend. Noord-Holland had van alle provincies met een gemiddelde van 8,9 de meeste musea binnen een afstand van vijf kilometer. Binnen deze provincie hadden inwoners van Amsterdam met 23,7 musea binnen vijf kilometer verreweg de meeste keuze, gevolgd door Haarlemmers met 6,1 musea.
Ook in Zuid-Holland was relatief veel keuze met gemiddeld 5,1 musea binnen vijf kilometer. Het aantal musea binnen deze afstand lag in deze provincie het hoogst in Den Haag (13,4 musea) en Leiden (9,7 musea). Wijk bij Duurstede zit op 1,1 musea die binnen een afstand van 5 kilometer zijn gevestigd.

Aantal bezoekers

In 2020 (het laatst bekende getal) telde Nederland 631 musea. Hiervan heeft 65 procent geschiedenis als belangrijkste thema, 20 procent van de musea richt zich op kunst en 10 procent op bedrijf en techniek. Natuurhistorische en volkenkundige musea vormen de overige 5 procent.