Open Monumentendag

Otto Wttewaall

Open Monumentendag, op 8 en 9 september, staat dit jaar in het teken van 'In Europa'. Vanaf 28 augustus is het programmaboekje verkrijgbaar bij het gemeentehuis, de bibliotheek en de sociaal culturele centra.

Een wandeling door de geschiedenis van Houten

Op Open Monumentendag, zaterdag 8 september tussen 10.00 en 17.00 uur, is een wandeling door het Oude Dorp van Houten uitgezet. U komt langs een groot aantal monumenten, sommige alleen vanaf de weg te bekijken, bij andere mag u op het erf en bij een aantal ook binnen kijken. Langs de route staan panelen met oude foto's. De toren van de Nederlands-hervormde kerk aan het Plein kunt u beklimmen en in het oude stationsgebouw is een tentoonstelling over de Romeinse periode. Op zaterdag en zondag worden rondleidingen gegeven bij fort Honswijk. Lunet aan de Snel en fort Het Werk aan de Korte Uitweg zijn ook opengesteld. Landgoed Wickenburgh is op zondag open tussen 11.00 en 17.00 uur. Behalve het bekijken van het landgoed kunt u ook uw historische munten laten taxeren.

In 1951 werd bij de aanleg van een telefoonkabel bij de NH kerk tufsteen gevonden. Enige tijd later ook in de buurt van De Roskam en in 1953 vond men een oor van een Romeinse amfoor onder de Lobbendijk nabij de toren van de NH kerk. Deze vondsten deden vermoeden dat er sporen te vinden waren van bewoning uit de Romeinse tijd. Toen in 1956 begonnen werd met de aanleg van riolering in de dorpskom waren de verwachtingen hoog gespannen. De toenmalige burgemeester de heer Haefkens maakte afspraken met de aannemer om eventueel een deel van het graafwerk met de hand uit te voeren. Tevens werd het oude gemeentehuis op de Brink (Plein) gesloopt en werd het niveau van de Brink met minstens een halve meter verlaagd.

MIDDELEEUWSE KERKHOFMUUR De eerste sleuven op de Brink leverden alleen enkele middeleeuwse scherven op. Maar op 13 november 1956 stuitte de dragline ter hoogte van de kerktoren vlak onder het maaiveld op een tufstenen muur. Deze werd verder met de schop uitgegraven. De Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek (ROB) werd op de hoogte gesteld en dr. Halbertsma kwam het werk bezichtigen. Al snel bleek het te gaan om een muur die oorspronkelijk om de kerk en het kerkhof heen liep. Het gehele stuk van de muur aan de west- en zuidzijde van de kerk werd ontgraven, gefotografeerd en ingemeten. De onderste lagen van de fundering waren opgetrokken uit tufsteen en basaltlava en dateren uit de tiende of elfde eeuw. In het kader van de herinrichting van het Plein moest de muur gesloopt worden, waarna de huidige kerkhofmuur werd opgebouwd. Bij de sloop van de onderste lagen van de fundering werden Romeinse scherven gevonden in de vulling van de muur. In de muur waren ook stukken tufsteen gebruikt die aan één zijde een profiel hadden, dit waren dus hergebruikte stenen van een ouder vermoedelijk Romeins gebouw.

BEWONING VANAF 500 V. CHR. Op 22 januari 1957 werd op circa 20 meter ten westen van de kerktoren onder de Burgemeester Wallerweg wederom een tufstenen muur gevonden. Deze lag veel dieper. Het ging nu wel om restanten van een gebouw uit de Romeinse tijd. Vanaf 28 januari tot 2 april heeft de ROB onderzoek gedaan naar deze bewoningsresten. De oudste bewoningssporen waren uit circa 500 v. Chr. Uit de Romeinse tijd werden gedeelten van drie gebouwen (boerderijen) gevonden die na elkaar op deze plek gestaan hebben. De eerste boerderij werd tussen 50 en 75 na Chr. gebouwd. Tussen circa 110 en 120 na Chr. werd deze opgevolgd door een eveneens in hout opgetrokken boerderij. Het derde gebouw werd in circa 150/175 na Chr. opgetrokken uit natuursteen. Dit voor deze streken zeer luxe gebouw had heteluchtverwarming, ramen met vensterglas en muurschilderingen. Aan de noordzijde was waarschijnlijk een ´porticus´; een open galerij of veranda. Het moet de woning geweest zijn van een belangrijk man. Het gebouw zal in de loop van de derde eeuw zijn verdwenen. Enkele eeuwen later zullen de stenen van deze villa gebruikt zijn bij de bouw van de eerste kerk in Houten. Ter gelegenheid van het in de provincie Utrecht gehouden Romeinenjaar (1997) is de plattegrond van de villa en de sporen van de twee houten voorgangers in de bestrating van de Burgemeester Wallerweg aangegeven.