Woningen van het gas af is enorme opgave blijkt uit proefprojecten

WIJK BIJ DUURSTEDE Nederland moet van het aardgas af. Vanwege het klimaat en de sluiting van de Groninger gaskraan moeten in 2050 alle woningen aardgasvrij zijn. Het belooft een flinke opgave te worden, blijkt uit de tientallen wijken waar wordt geëxperimenteerd met gasloos. Toch zijn er ook hoopgevende verhalen.

Het is regelmatig de eerste vraag die Nico Kuijper gesteld wordt wanneer hij vertelt over de warmtepomp die zijn huis verwarmt: ,,Heb je ‘s winters geen koude voeten gehad?” Hij haalt zijn schouders erover op. ,,Ik ben heel tevreden met mijn gasloze woning.”

In 2050 moeten alle woningen van het gas af zijn

In navolging van Kuijpers woning dienen er nog heel wat van het gas gehaald te worden. Het Klimaatakkoord schrijft voor dat er in 2030 anderhalf miljoen huizen gasloos moeten zijn, in 2050 ruim zeven miljoen. In een zogeheten Transitievisie Warmte moeten gemeenten voor het eind van dit jaar duidelijk maken hoe zij voorgoed afscheid van het aardgas gaan nemen.

In de gemeente Wijk bij Duurstede wordt dat nog een fikse klus. Hier was eind 2019 nog slechts 1,2 procent van de woningen van het gas af, blijkt uit de meest recente inventarisatie van energiebedrijf Vattenfall. Bij het klaren van die klus kan Wijk bij Duurstede mogelijk wel op de schouders gaan staan van de ‘proeftuinen’: 46 wijken waar sinds 2018 wordt geëxperimenteerd met het gasvrij maken van hele wijken.

Uit de ervaringen van de pionierswijken worden lessen getrokken die ook op de rest van Nederland toegepast kunnen worden. De voorlopig voornaamste les? Zo gemakkelijk komen wijken niet van het gas af.

Er is geen enkel proeftuinproject dat op schema ligt

DRAAGVLAK ,,Er is eigenlijk geen enkel proeftuinproject dat op schema ligt”, zegt directeur van het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) Taco van Hoek. Het EIB deed eerder dit jaar onderzoek naar dertien proeftuinen die in 2018 zijn gestart. In negen onderzochte wijken bleek nog geen enkele woning aardgasvrij te zijn, de rest loopt achter op de gestelde doelen.

DE PROEFTUINEN LOPEN volgens het EIB tegen verschillende problemen aan. Een deel krijgt te maken met vooraf onvoorziene technische issues. Wijken in Utrecht en Tilburg herzagen de keuze voor de techniek sinds de aanvraag zelfs volledig.

Andere tuinen kampen met gebrek aan draagvlak onder bewoners, zegt Van Hoek. ,,Zij maken zich zorgen over de monopoliepositie van de warmtenetbeheerder of over de overlast van een verbouwing.” Vaak werd volgens Van Hoek vooraf een te hoog draagvlak verondersteld. ,,Daarin speelt wenselijkheid misschien ook een rol. Men wil graag dat het lukt, maar de realiteit blijkt weerbarstig.”

WARMPJES BIJ GEZETEN Dat het niet altijd ingewikkeld hoeft, bewijst het verhaal van Kuijper. De 62-jarige ondernemerscoach besloot vier jaar geleden zijn vrijstaande woning in Zaandijk van het gas af te halen. Nadat het bedrijf waarmee hij in eerste instantie in zee was gegaan op de fles ging, kwam Kuijper uit bij Thuisbaas, een initiatief van duurzaamheidsstichting Urgenda dat woningeigenaren helpt bij verduurzaming.

,,Het was vervolgens in vier dagen gepiept”, zegt Kuijper over het installeren van de elektrische warmtepomp. De kosten bedroegen zo’n 30 duizend euro; een investering die Kuijper in vijftien jaar verwacht terug te verdienen. ,,Dat loopt heel aardig op schema.”

Koude voeten heeft Kuiper ook deze winter niet gehad. ,,We hebben er ondanks de kou warmpjes bij gezeten.”

AARDGASVRIJ, MAAR HOE?

Richting 2050 nemen we afscheid van het aardgas. Dat betekent het einde van het gasfornuis - ten faveure van bijvoorbeeld een inductieplaat - maar ook van de op gas gestookte cv-ketel. Waarmee gaan we onze huizen dan verwarmen?
- Een elektrische warmtepomp haalt energie uit de lucht of uit de bodem en zet deze energie om in warmte. Volgens Milieu Centraal doet een warmtepomp alles wat een cv-ketel ook doet, maar dan duurzamer: de CO2-uitstoot voor verwarming daalt met 30 tot 45 procent.
- Met een warmtenet (ook wel stadsverwarming genoemd) worden hele wijken verwarmd door middel van een centrale warmtebron, bijvoorbeeld een fabriek of datacenter. Via buizen loopt het warme water van deze bron naar de woningen, waar de zogeheten warmtewisselaar de warmte bruikbaar maakt voor verwarming.
- Ook elektrische infraroodpanelen kunnen uitkomst bieden, op voorwaarde dat de woning goed is geïsoleerd. Deze panelen verwarmen niet de hele ruimte, maar stralen de warmte gericht op de plek waar je zit. Buiten deze stralen blijft het koud.
- Tot slot een omstreden alternatief: de pelletkachel, waarmee woningen zonder aardgas verwarmd kunnen worden. Of dit alternatief daadwerkelijk duurzaam is, daarover verschillen experts van mening.