Gids worden bij steenfabriek De Bosscherwaarden?

WIJK BIJ DUURSTEDE Met een team van negen vrijwilligers verzorgt steenfabriek de Bosscherwaarden jaarlijks rondleidingen. Daarnaast zorgen zij voor het klein onderhoud. De gidsen vertellen over de cultuur, de geschiedenis en de natuur in dit gebied. Omdat komend jaar enkele gidsen afscheid nemen is er plaats voor vrijwilligers die gasten willen rondleiden. Aanmelden kan via Het Utrechts Landschap, op utrechtslandschap.nl/word-vrijwilliger

Ali van Vemde

De gidsen vertellen over de boeiende geschiedenis van de steenfabriek. Jaarlijks heeft de steenfabriek zo'n 650 gasten voor de rondleiding. Gids Mijndert van Berchum is coördinator en planner en is één van de gidsen die na tien jaar gaat stoppen. Hij vertelt: „We ontvangen de gasten met koffie, thee of een sapje. We laten een historische film zien en vertellen iets over de steenfabriek. Ook hebben we veel foto's en materiaal om te laten zien. We hopen dat mensen die thuis nog gebruiksvoorwerpen hebben of mooie herinneringen, zij deze met ons willen delen. Na de inleiding gaan we het terrein op. Iedere gids doet dat op zijn eigen manier. Zelf begin ik aan de rivier, waar de producten werden aangeleverd. Hier is ook de havenkraan te zien die nodig aan restauratie toe is. Dan maken we een ronde over het terrein. We kijken bij de ringoven en laten zien hoe de oven werkte, laten de locomotief zien die hier vroeger ook echt heeft gereden en in bruikleen is teruggekeerd, maar we laten ook iets van de natuur zien." De reguliere rondleidingen vinden plaats op woensdag en zaterdag en op aanvraag worden excursies verzorgd. Daarnaast legt de Blauwe Bever regelmatig aan voor een rondleiding. De gids geeft in het seizoen, van april tot en met oktober, twee rondleidingen per maand, soms zijn dat er wel vier of zes.

GOEDE BEGELEIDING Guus Beugelink is voorzitter van de commissie beheer Steenfabriek de Bosscherwaarden. „Er is veel te vertellen. Wij zoeken gidsen die affiniteit hebben met dit industrieel erfgoed en met de natuur. De gids krijgt een opleiding en leert over de historie en het steenbakproces. Om ervaring op te doen kan hij meelopen met een van onze gidsen." Voor het klein onderhoud en het onderhouden van het terrein zorgen de gidsen zelf. Dat betreft kleine reparaties, maaien etc. Het groot onderhoud gebeurt door het Utrechts Landschap. „Mensen die willen helpen bij het onderhoud kunnen we ook goed gebruiken."

STEENFABRIEK Rond 1900 was een groot aantal steenfabrieken te vinden langs de Neder-Rijn en de Lek. De Bosscherwaarden werd gesticht in 1923 en was tot 1991 in gebruik. Iedere steenfabriek had zijn eigen kleur steen. Mijndert: „De klei had overal een andere samenstelling. De kleur van de steen werd vooral bepaald door de samenstelling van de klei en in mindere mate door de temperatuur van de oven. Door stoffen toe te voegen kon de kleur worden aangepast." Het was zwaar werk. De stenen gingen wel zo'n zes keer door iemands handen voordat het proces was voltooid. De klei moest worden gemengd tot een homogene massa. Die werd in mallen gedaan. De groenlingen – de verse stenen die uit die mal kwamen – moesten gedurende 6 weken worden gedroogd. Daarna werden ze opgestapeld in de oven om te worden gebakken bij zo'n 1000° C. Na afgekoeld te zijn tot 50°/ 60° C werden de stenen uit de oven gehaald. Dit betekende veel en zwaar handwerk en daar waren veel mensen voor nodig. In het contract van de werknemers uit 'het buurtje' was opgenomen dat ook de vrouw en kinderen vanaf 12 jaar mee moesten werken.

VERHAAL NOG BETER VERTELLEN De afgelopen maanden heeft het team een plan gemaakt om nog beter het verhaal te kunnen vertellen. Guus: „We hebben droogramen op de kop getikt zodat we het bakproces nog beter in beeld kunnen brengen. De film willen we opwaarderen en er zijn nog heel wat klussen. Frans v.d. Tol verzorgt het onderhoud van het terrein en vraagt daarbij af en toe hulp van de gidsen. Wat we vooral nu missen is mankracht om dingen uit te voeren." Niet alleen de steenfabriek, ook de omgeving krijgt de aandacht. Er is ijzer en puin opgeruimd en er zijn weer 60 à 70 plantensoorten gevonden. Ook dieren zijn er te vinden, zoals steenmarters en vleermuizen. En in de muur zijn duidelijk de gaatjes te zien van de metselbijen. Bijzonder zijn de oliekevers die parasiteren op de bijen; dit is de zevende vindplaats in Nederland. Als er meer gidsen zijn kunnen er ook meer rondleidingen worden gegeven. De vraag is op dit moment groter dan de capaciteit. Ook tijdens Open Monumentendag is er de laatste jaren steeds meer belangstelling.