Onbekend stadsgezicht gevonden

WIJK BIJ DUURSTEDE Gevonden op een markt in Utrecht met oude spulletjes. Bij een kraam met her en der allerlei voorwerpen, gesmede tuinhekjes, tuinbankjes, oude emaille kannetjes enz. op de grond leunend tegen een stoelpoot dit schilderij. Als je dan al lange tijd in de binnenstad van Wijk woont en je hebt boekenvol over de geschiedenis van deze stad gelezen en je woont uitgerekend op 20 meter van de voet van de voormalige binnen-korenmolen, dan valt je dit schilderij meteen op.

Gezicht op de stad Wijk bij Duurstede vanaf de rivier. Voormalige kade met scheepjes. Maar, vooral die molen. Lijkt die niet erg veel op de molen die Jacob van Ruisdael heeft geschilderd? En daar op de achtergrond? Lijkt die toren niet erg veel op de stompe toren van de grote kerk? Had Ruisdael die er ook niet zo opgezet? Meteen wist ik, dit schilderijtje wil ik hebben. Na kort onderhandelen voor 13 euro gekocht. De verkoper vroeg mij nog waarom ik dit 'prentje' wilde hebben. Heb hem gezegd dat ik 't een leuk plaatje vond.

ZOEKTOCHT En... dan begint de zoektocht. Beland bij het RHC (Regionaal Historisch Centrum Zuidoost Utrecht); gezocht in oude stukken, verzameling kunstboeken van schilderingen doorgeploegd; internetsites bekeken. In dit laatste geval ontdekt hoeveel in alle tijdsperioden van allerlei hoekjes en gebouwen uit de binnenstad van en gezichten op Wijk bij Duurstede zijn geschilderd of getekend. Uiteindelijk door het RHC verwezen en terecht gekomen bij restauratieatelier 'snipper' te Gouda.

LITHO Na voorlopige analyse kan het hier gaan om een Lithoafdruk. Lithografie is een grafische techniek die tot de vlakdruk op steen behoort. Steendruk bestaat vanaf 1800, uitgevonden door de Duitse Aloys Senefelder. Het is een chemisch procédé, waarbij eerst op steen werd getekend en later op steen oorspronkelijke afbeeldingen werden gedrukt. In dat laatste geval werd de verfdikte van de oorspronkelijke afbeelding nagebootst door gebruik te maken van het vet in het materiaal en drukinkt. Toulouse Lautrec is één van de pioniers in de kleurenlithografie. En Munch, Chagall, Picasso en Matisse maakten er in de 20ste eeuw gebruik van. Op deze wijze konden zij in een beperkte oplage afdrukken van hun schilderijen verkopen tegen een niet te hoge prijs. Feitelijk produceerde om die reden Rembrandt in zijn tijd zo ook meerdere van zijn prachtige etsen. Intussen is de afbeelding met een stoomprocédé van een kartonnen plaat afgeweekt, vervolgens opnieuw opgespannen (met Janpanse zijde) om de door de lijm ontstane bobbels zoveel mogelijk weer vlak te krijgen. En daarna opnieuw ingelijst. Gevonden werd dat in 1969 stukjes oude krant van 'Het Vrije Volk' op de achterkant waren gebruikt om delen daarvan af te dichten.

HERKOMST Maar de herkomst is nog niet duidelijk. Of dit is toch een schilderij of deze litho moet zijn gemaakt van een echt bestaand schilderij. Het is niet gesigneerd of er is een deel afgesneden. De daarop afgebeelde molen is geplaatst waar hij zo tussen bebouwing ook werkelijk heeft gestaan. Goed zichtbaar vanaf het water. Deze molen is in 1817 na veel dwang van 'gemeentezijde' afgebroken en de resten zijn afgevoerd. Wat is blijven staan is nu nog te zien als een molenvoet in Langs de Wal. Het gehele aanzien van de stad, de zeilbotten, met de kade en bij de molen staande huizen, is goed vergelijkbaar met afbeeldingen van etsen uit de 18e eeuw. Zoals die van J.C. Philips uit 1756. De vraag is: wanneer is dit oorspronkelijke schilderij gemaakt? (in elk geval voor 1817, toen stond de molen er dus nog). Als dit een litho is, dan moet dat de moeite waard geweest zijn, want dat is een moeilijke procedure en er moeten er dan meerdere zijn gemaakt. En wanneer is deze litho dan gemaakt?

En dan... dit schilderij gevonden in het jaar van Rembrandt! Zou het toch? Wie weet heeft Jacob met een schuin oog gekeken naar Rembrandt of juist omgekeerd?

Wie weet iets meer van het originele schilderij? Mail naar gooijerberg@casema.nl of bel 06 51099266.