Afbeelding
SChipperen rond Wijk

Wijk Toen: van Gat van de Lek naar Stadshaven

1 november 2018 om 11:07 lokaal

WIJK BIJ DUURSTEDE De Wijkse Stadshaven, middelpunt van de feestelijke Lekkodagen, elk jaar het laatste weekend van september. Deze haven is anno nu onderdeel van het 'Wijkse Erfgoed'. Maar, zo fraai was het niet altijd.

Norma Mulder/Historische Kring

Dorestad, beschouwd als de 'voorganger' van het huidige Wijk bij Duurstede, was een internationale handelshaven. De verzanding van de Rijn en plunderingen door de Vikingen betekenden de teloorgang van Dorestad in de 9de eeuw. In 1122 werd de Rijn afgedamd, waardoor de landerijen langs de Kromme Rijn in cultuur konden worden gebracht en kreeg de kleine nederzetting Wijk bij Duurstede, iets noordelijker gelegen dan Dorestad, kans zich te ontwikkelen tot een volwaardig stadje dat in 1300 stadsrechten kreeg.

De 'waterkant' heeft nooit veel aandacht gekregen. "Niet zo verbazingwekkend", vertelt Peter Jansen, een van de auteurs van het boek Schipperen rond Wijk. "De Lek stroomde heel lang gewoon langs de Walmuur. De bocht in de Lek die om steenfabriek de Roodvoet heen slingerde was midden 19de eeuw een bijna onneembare horde voor rivierschepen. Rond 1850 werd de bocht uit de Lek gehaald. Met de hand werd eerst een smalle doorgraving gemaakt. Waar de Wijkse molen staat werd een kleine dam aangelegd, waardoor een soort werkhaventje ontstond". Deze plek werd bij schippers al snel Het Gat van de Lek genoemd. De kleine haven bleef een soort 'achterkant' van Wijk. Er werden lokale producten en benodigdheden (fruit, bakstenen, zand, grind) aan- en afgevoerd. Al in 1855 werd door Henricus van den Hurk een kleine scheepswerf opgericht, die vandaag de dag wordt geleid door Ron van Rossum.

Veel geld en middelen besteedden de toenmalige bestuurders niet aan het Gat van de Lek. Regelmatig verzandde de haven. Vrachtscheepjes moesten dan met een lange staalkabel over een lier door de bagger naar binnen worden getrokken. Hier ontstond ook een woonwagenkampje, buiten de stadsmuur. Vanaf de kersenpluk tot de appel - en perenoogst was er veel behoefte aan plukkers, zogenaamd 'los werkvolk'. Dan stonden er veel te veel wagens, zonder voorzieningen als water of toiletten. Er waren veel klachten van Wijkse ingezetenen. Pas in 1952 werden door de gemeente twee toiletten geplaatst waardoor de stankoverlast wat verminderde. In de jaren '70 werd het kamp verplaatst naar de Langbroekerweg.

Eind jaren 60 begon een bloeiperiode met nieuwe wijken. De binnenstad werd opgeknapt. Peter Jansen kocht half jaren 70 samen met een goede vriend het casco van een oud zandaakje. Dat was de tijd dat oude zeil – en stoomschepen met overheidsubsidie op de sloop terecht kwamen. Mensen kochten oude schepen op om ze te restaureren en ze als 'varend erfgoed' te bewaren. In 2000 bestond Wijk bij Duurstede 700 jaar als stad. Alle Wijkse inwoners konden ideeën aanleveren voor dit jubileumfeest. Henk Muis, die zelf al woonde in het Inundatiekanaal op een fraaie Luxe Motor Jeanetta, vroeg Peter mee te werken aan een jubileumfestijn in de haven. De zandhandel moest van Rijkswaterstaat uit het haventerrein verdwijnen. Peter en Henk wilden aantonen dat de haven een locatie kon worden waar Wijk trots op kon zijn. De Wijkse Havendagen waren een succes. In vijf weekenden kwamen ruim 100 'varende monumenten'. Zo konden de inwoners van Wijk zien hoe mooi het 'rivierfront' van Wijk is, bekeken vanaf het water. Hieruit ontstond de stichting Wijkse Stadshaven, die een idee had om van het havengebied een blauw/groen park te maken. De stichting wilde de weidsheid behouden. Het is - vindt Peter – goed gelukt. Er is veel waardering voor het ontwerp met de treden, die ook als zitbanken kunnen dienen. Het groen(park)/blauwe (water)evenwicht, de betonnen banken in het gras, de mooie leugenbank en de vaste steiger in het midden van de haven. "Maar", zo meldt Peter, "er blijven altijd kleine wensen. Zoals de pas opgehangen nieuwe informatieborden, die een indruk geven van de geschiedenis. Nu speelt het overleg met het Hoogheemraadschap, dat bezig is de dijkverzwaring voor te bereiden. Het zou mooi zijn als er een zichtbare herinnering komt van de oude inlaatduiker die in 1987 onder de toenmalige dijkverzwaring is verdwenen. En het bunkerschip zou mogen verdwijnen, net als het beeld van de Viking, die in onze optiek van het weidse landschap een kijkdoos maakt. We blijven ons inspannen om dit deel van Wijk nog mooier te maken."

Afbeelding
advertentie
advertentie