Op zoek naar 'grip' op sociaal domein

WIJK BIJ DUURSTEDE Er komt steeds minder geld vanuit de rijksoverheid voor Jeugdzorg en de Wet op Maatschappelijke Ondersteuning (WMO). Bij de gemeente geeft dit een tekort van 1,7 miljoen. Wil Kosterman: ,,We laten niemand zonder de zorg die hij of zij nodig heeft. Maar we zullen het wel anders moeten aanpakken.”

Kuun Jenniskens

De rijksbijdrage die de gemeente krijgt voor het Sociaal Domein vertoont een dalende trend. In 2016 was er 1,2 miljoen gekort, in 2017 een bedrag van 2 ton en in 2018 een halve ton. Wethouder Wil Kosterman (GroenLinks): ,,De korting vanuit het Rijk voor onze gemeente op het Sociaal Domein kwam neer op 25 procent. Dat is precies het geld dat we nu tekort komen.”

Vanuit gemeenten wordt een forse lobby gevoerd richting de rijksoverheid, maar dit heeft nog niet tot resultaat geleid. Wel gaat het Rijk onderzoek doen hoe het kan dat de ene gemeente veel meer tekorten heeft dan anderen. De provincie eist dat gemeenten een realistische begroting opstellen, op basis van de huidige inkomsten.

MINDER KOSTEN Wijk bij Duurstede heeft voor 2019 deze 1,7 miljoen in de begroting verwerkt, maar deze begroting is daardoor niet sluitend. ,,We hebben maatregelen getroffen die tot minder kosten moeten leiden.” Wil Kosterman zegt dat dit bij heel veel gemeente speelt: ,,We werken in deze regio goed samen. We kijken ook bij andere gemeenten wat voor oplossingen zij hebben bedacht.”

In Wijk wordt voor een paar honderd kinderen een beroep gedaan op Jeugdzorg. Dat loopt fors op. Een kind in een instelling kan wel 120.000 euro per jaar kosten. Wil Kosterman: ,,Komt een gezin met drie kinderen met zware zorg in onze gemeente wonen, dan zijn de kosten voor onze rekening. Daar heb je dus geen invloed op.”

WEINIG STURING ] Daarom heet het traject dat de gemeente deze zomer heeft opgestart ‘Grip op het Sociaal Domein’. Met de gemeenteraad zijn er werksessies en in februari legt het college de raad nog politieke keuzes voor. ,,Bij de Jeugdzorg is het lastig dat we zelf weinig kunnen sturen”, zo legt de wethouder uit. ,,Wat mij betreft is dit een weeffout in de wet. Als de huisarts een kind doorverwijst naar een dure instelling, hebben we daar geen zicht op. Wij krijgen alleen een melding, want de diagnose is uiteraard voorbehouden aan de artsen. Maar als gemeente betalen we wel voor de kosten, zonder dat we daar invloed op hebben.”

TEAM Daarom wil Wijk bij Duurstede een onafhankelijk diagnostisch team gaan instellen. ,,De huisarts wordt gevraagd door te verwijzen naar dit team, dus niet direct naar een instelling of psychiater. In dit team zitten gedragswetenschappers, psychiaters en zorgprofessionals. Het team stelt de diagnose en maakt de beschikking - de gemeente zit hier overigens niet aan tafel.” Als voordeel noemt Kosterman, dat wanneer een doorverwijzing door het lokale team gebeurt, de gemeente weet waar deze kinderen blijven. ,,We hopen ook situaties op te lossen met ambulante hulp. En we proberen te voorkomen dat we zorg op zorg stapelen, want dat kan leiden tot falen op falen. We doen voor geen enkel kind de deur dicht, en we blijven streven naar kwaliteit van zorg - maar we gaan wel naar andere oplossingen kijken.”

TRIEST Omdat Wijk een kleine gemeenschap is heeft Wil Kosterman soms zelf met casussen te maken. Ook bezoekt zij regelmatig instellingen: ,,Het is triest dat kinderen soms nergens heen kunnen en alleen liefde krijgen van professionals. Die doen wel echt met passie hun werk, maar het is toch anders dan wanneer er echt van hun gehouden wordt, door een ouder of familie. Dat kan me echt raken.”

OPLOSSINGEN Wil Kosterman haalt professor Micha de Winter aan die zegt dat ‘medicalisering’ bij kinderen moet worden voorkomen - hij doelt hier niet alleen op het gebruik van medicijnen, maar ook op zorgtrajecten. ,,Ouders schalen soms erg snel op naar professionele zorg, de vraag is of dat in alle gevallen nodig is. De Winter waarschuwt voor vechtscheidingen - die zijn funest voor kinderen. Ouders maken er soms een potje van en daar zijn kinderen de dupe van.”

Op zoek dus naar ideeën om de Jeugdzorg anders en goedkoper te organiseren: ,,We proberen kinderen korter in dure zorg te laten zijn. Als er thuis geen veiligheidsissue is proberen uithuisplaatsing te voorkomen, en kinderen thuis te laten met ambulante zorg. Ook kan opname in een pleeggezin of een gezinshuis voorkomen dat kinderen naar een dure zorginstelling gaan. Dat is ook veel fijner en beter voor het kind.”

PLATFORM Wil Kosterman is voorzitter geworden van het Bestuurlijk Platform Jeugd van de Provincie Utrecht. ,,Hier kijken we bovenregionaal naar het inkopen van zorg. Ook de wachtlijsten van de kinderbescherming staan op de agenda. We proberen in beeld te krijgen of kinderen op deze lijst nog steeds hulp nodig hebben, soms is er tussentijds al een oplossing gevonden." De toeloop op Jeugdzorg is groot. Het Loket kreeg 16 procent meer cliënten voor jeugdzorg. ,,De toegang bij Binding is voor inwoners laagdrempeliger dan voorheen, toen men de provinciale Jeugdzorg moest.”

VERGROOTGLAS Ook de kosten voor de WMO - dan gaat het over huishoudelijke hulp, voorzieningen in huis, en vervoersmiddelen zoals een scootmobiel - kunnen nog worden bekeken. Wil Kosterman: ,,Vanwege de vele gerechtelijke uitspraken is hier eigenlijk alles al dichtgetimmerd en valt er weinig meer te besparen.”

Ook hier komt er minder geld binnen: ,,De overheid heeft besloten om de eigen bijdrage te maximeren op 17,50 euro per vier weken. De bijdrage is niet langer afhankelijk van iemands inkomen. Nu betaalt iemand met een hoger inkomen zijn huishoudelijke hulp nog vaak zelf, omdat dat goedkoper is dan de eigen bijdrage. De kans bestaat dat vanwege deze lage bijdrage, de aanvragen voor huishoudelijke hulp bij de gemeente groter worden. We moeten nadenken hoe we deze toestroom kunnen beperken, anders lopen we hier financieel op leeg. We moeten dus kritischer kijken of hulp echt nodig is.”

GEEN SPAARPOT In het coalitieakkoord staat dat voor het Sociaal Domein 2 miljoen als reserve apart moet worden gehouden. Volgens de wethouder is deze pot leeg en lijkt dit streven niet langer haalbaar.